Nguyễn HữuThái viết về Những Kiến Trúc Sư tài danh của SàiGòn trước 1975.

Người ta thường nói Xa Để Nhớ.

Thường thì ai cũng để mất cái gì mà mình trân quý nhất rồi khi đó mới biết nói lời yêu thương gì cũng muộn cả rồi.

Ngày xa xưa nào đó, có lẽ Sài Gòn chỉ đẹp trong trínhớ của chúg ta.

Hình ảnh đó ra sao?

Ai xây được những kiến trúc đặt biệt để đời như thế?

Xin thưa đó là nhữngcông trình của

Những KTS tài danh của Sài Gòn trước 1975 

Mời quý anh chị xem ảnh đọc bài viết của  Nguyễn HữuThái.

Caroline ThanhHương

24/08/2016 12:50 GMT+7

TTO - Nhiều đánh giá vội vã và sai lầm cho rằng về mặt kiến trúc, Sài Gòn không có các công trình đóng góp vào hướng phát triển một nền kiến trúc hiện đại mang bản sắc dân tộc ở phía Nam.
 

Trụ sở Việt Nam Thương Tín

Tôi không cho rằng đó là cách đánh giá đúng đắn, vì các nhà thiết kế và công trình nêu ra sau đây là minh chứng.

Những tên tuổi lớn

Tên tuổi các kiến trúc sư (KTS) lớn như Ngô Viết Thụ, Nguyễn Hữu Thiện, Phạm Văn Thâng, Nguyễn Quang Nhạc, Trần Đình Quyền, Nguyễn Bá Lăng... với các công trình tiêu biểu như khách sạn Caravelle, dinh Độc Lập, Thư viện Quốc gia, Bệnh viện Vì Dân, chùa Vĩnh Nghiêm... đã được giới kiến trúc cả nước đánh giá là có thể tiêu biểu cho dòng kiến trúc hiện đại nhiệt đới hóa, mang bản sắc Việt.

Ngoài KTS Ngô Viết Thụ ta đã nói nhiều với thiết kế dinh Độc Lập, tôi muốn ghi thêm các văn phòng thiết kế và KTS nổi tiếng khác ở Sài Gòn trước năm 1975. KTS Nguyễn Hữu Thiện là bạn đồng môn với KTS Huỳnh Tấn Phát ở Trường Mỹ thuật Đông Dương. Ông vẫn kiên trì thể hiện phong cách truyền thống trong kiến trúc mới. Nhiều ngôi chùa ở Sài Gòn là tác phẩm của ông.

Công trình đỉnh cao của ông theo hướng tìm tòi, sáng tạo một phong cách kiến trúc mà trong giới kiến trúc gọi là “hiện đại - bản địa”, thể hiện qua công trình hợp tác cùng các KTS Bùi Quang Hanh và Lê Văn Lắm (từng học một thời gian ở Mỹ thuật Đông Dương rồi sang Pháp) là Thư viện Khoa học tổng hợp. Công trình có đường nét hiện đại nhưng khai thác được các môtip trang trí dân tộc, với nào tường hoa, mái nhô, hồ nước, cây xanh...

Công trình này đã kết hợp nhuần nhuyễn được hai trường phái kiến trúc công năng hiện đại phương Tây (các KTS Hanh và Lắm) và đáp ứng yêu cầu khí hậu nhiệt đới, thẩm mỹ dân tộc (KTS Thiện). Tất cả gom lại tạo cho công trình một phong cách độc đáo, gần gũi với người mình nhưng không xa lạ với trào lưu kiến trúc thế giới.
 


CLB Hải quân, sau này là Văn phòng 2 của Chính phủ - Ảnh: tư liệu

Tuy là một phật tử, KTS Thiện lại từng thiết kế thành công một ngôi nhà thờ Công giáo - nhà thờ Thị Nghè. Nét truyền thống đình chùa thể hiện khá rõ trong tổng thể gồm cửa tam quan, tháp chuông, tiền sảnh và mái. Tháp chuông vút cao, trang trí hoa gió môtip Việt lẫn hai tầng mái đặt trên chóp, kiểu tháp chuông chùa. Mái dốc lợp ngói đỏ cong lên ở đuôi gợi nhớ hình ảnh công trình cổ.

Vào cuối thập kỷ 1950 và các năm 1960-1970, nhóm KTS Nguyễn Văn Hoa - Phạm Văn Thâng - Nguyễn Quang Nhạc nổi tiếng với hàng loạt công trình mới xây dựng theo hướng hiện đại như khách sạn Caravelle, xưởng dệt Vinatexco, Nhà máy giấy Cogido ở Biên Hòa, Ngân hàng Việt Nam Thương tín, Trung tâm văn hóa Idecaf... Văn phòng kiến trúc uy tín bậc nhất Sài Gòn của nhóm này là mẫu mực một công ty thiết kế kiến trúc có hệ thống tổ chức rất tốt, đảm nhận xây dựng nhiều công trình quy mô lớn ở Sài Gòn và khắp miền Nam trước năm 1975, đặc biệt là công trình nhà xưởng và văn phòng.

KTS Nguyễn Văn Hoa là học trò của giáo sư Arthur Kruje, người thiết kế khách sạn Caravelle, nên được ông này giao công việc lại khi quay về Pháp. Các ông Phạm Văn Thâng và Nguyễn Quang Nhạc ở Pháp về cộng tác ở văn phòng này.

Các ông cũng là các nhà giáo kiến trúc tài giỏi, có uy tín, lại chủ trương dứt khoát kiến trúc mới phải theo phong cách kiến trúc hiện đại phương Tây.

Và các ông thật sự đã góp phần đào tạo được một đội ngũ đông đảo KTS Sài Gòn tài năng, bắt kịp thời đại khi thiết kế được nhiều công trình mới không thua kém các KTS phương Tây ở khắp miền Nam thời Mỹ, trước năm 1975.

Kiến trúc bệnh viện và chùa chiền

Lớp KTS nổi danh và trẻ hơn phải kể đến các KTS Nguyễn Bá Lăng và Trần Đình Quyền.

KTS Trần Đình Quyền tốt nghiệp Trường Kiến trúc Sài Gòn. Sau hai năm được tuyển chọn đi Mỹ tham quan ngành kiến trúc bệnh viện, được nhận học tại trường đại học danh tiếng Colombia ở New York.

Trở về nước, ông bắt tay vào lập các đồ án thiết kế mới và đồ án nâng cấp cải tạo, mở rộng nhiều công trình bệnh viện như Bệnh viện Vì Dân (nay là Thống Nhất), Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, các bệnh viện Long An, Nhà Bè, Hóc Môn, Nhi Đồng 1, Bình Dân...

Ông chủ trương hạn chế sử dụng điều hòa nhiệt độ tốn kém, tạo thông thoáng tự nhiên vừa phù hợp khí hậu nhiệt đới, vừa tiết kiệm năng lượng. Các công trình của ông được đánh giá rất cao về các mặt này. Sau ngày giải phóng, ông vẫn tiếp tục vẽ bệnh viện ở nhiều tỉnh thành cả nước.

KTS Nguyễn Bá Lăng thì đặc biệt nổi tiếng với kiến trúc chùa chiền. Các công trình của ông mang đậm nét dân tộc nhưng kết cấu và bố cục rất hiện đại, tập trung tiết kiệm với việc sử dụng vật liệu địa phương.
 


Thư viện Quốc gia của Sài Gòn cũ, bây giờ là Thư viện Khoa học tổng hợp - Ảnh: tư liệu

Nổi tiếng nhất là ngôi chùa Vĩnh Nghiêm. Ông đã thành công về mặt thiết kế kiến trúc, kết hợp kiến trúc hiện đại và dân tộc. Dùng bêtông cốt thép thay kết cấu gỗ một cách hợp lý, nhất là bộ khung sườn, tạo nên những không gian kiến trúc cao rộng.

Bộ mái, từ diềm đến đỉnh mái, góc mái khai thác các môtip trang trí trong kiến trúc truyền thống với độ tinh xảo, khéo léo và nhuần nhuyễn. Ngôi chùa ngoài nơi thờ Phật với những lớp lang theo bố cục truyền thống, còn kết hợp với chức năng khác của Phật giáo như đào tạo, thư viện, phòng họp, nhà tăng...

Miếu bà Chúa Xứ núi Sam, Châu Đốc, An Giang (cùng với KTS Huỳnh Kim Mãng), Bảo tàng Chăm Đà Nẵng, cổng lên tháp Chăm Po Kluang Garai ở Phan Rang cũng là những công trình được đánh giá cao của KTS Lăng. Ông từng là giám đốc Viện Khảo cổ Sài Gòn trong nhiều năm, cho đến năm 1975 mới đi Pháp. Tại Paris ông tiếp tục thiết kế chùa và đã xây dựng khá nhiều công trình chùa Phật ở châu Âu.

KTS 
NGUYỄN HỮU THÁI

• 
  
  Cao Đình Nhân 15:10 24/08/2016
  Ghi ơn những nhân tài đã làm rạng danh đất Việt!
  
  Trả lời
• Nguyên 09:05 03/09/2016
  Các công trình kiến trúc của Sài Gòn trước năm 1975 mang tính hiện đại, nhưng không bê nguyên xi một mô-týp ngoại lai mà chúng ta vẫn thấy ở đâu đó, các công trình thể hiện rõ sự giao thoa hài hòa giữa hiện đại và bản sắc dân tộc.

Sửa bởi tuphuongsg: 06/09/2016 - 21:11

Thanked by 1 Member:

Ngu Yên

#17 tuphuongsg

Advanced Member
• 
• Hội Viên TVLS
• 
• 635 Bài Viết:
• 458 thanks

• @Mention

Gửi vào 06/09/2016 - 21:27

Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn

Mở hướng đông bắc qua xa lộ Sài Gòn - Biên Hòa

25/08/2016 12:11 GMT+7

TTO - Xa lộ Hà Nội hiện nay tên cũ là xa lộ Sài Gòn - Biên Hòa, là con đường nối liền TP..... và Biên Hòa (Đồng Nai), được xây dựng từ năm 1957 đến năm 1961 do người Mỹ đầu tư.

 

Xa lộ Sài Gòn - Biên Hòa xưa và nay - Ảnh tư liệu

“Đà phát triển trong quá khứ, từ thành phố cổ, thường hướng theo phía bắc dọc theo những dải phù sa cổ. Kế hoạch phát triển tương lai cũng sẽ theo đường hướng này, và bất cứ một kế hoạch thực tế nào nhắm hướng dẫn sự phát triển thủ đô Sài Gòn cũng phải nhận thức rõ những yếu tố này Đồ án Quy hoạch 
bán đảo Thủ Thiêm năm 1972

Con đường này dài 31km, rộng 21m, bắt đầu từ ngã tư Hàng Xanh, kết thúc là giao cắt quốc lộ 1A tại ngã ba Tam Hiệp với Khu kỹ nghệ Biên Hòa.

Một tầm nhìn chiến lược

Xa lộ này được cho là có thể sử dụng làm đường bay quân sự dã chiến nếu sân bay Tân Sơn Nhất có sự cố. Nhiều người còn cho rằng đây cũng là lũy phòng thủ, ngăn chặn sự xâm nhập của quân cách mạng từ hướng chiến khu D miền Đông Nam bộ.

Ngày nay, nhiều người sống tại Sài Gòn đi làm tại Khu công nghiệp Đồng Nai và miền Đông Nam bộ thông qua xa lộ Hà Nội. Các khu dân cư đã mọc lên san sát, hiện đại. Tuyến metro đầu tiên của thành phố cũng được triển khai dọc xa lộ này.

Xa lộ Biên Hòa ra đời đã đẩy Sài Gòn phát triển mạnh về hướng đông như hiện nay. Các vùng, khu công nghiệp mọc lên dọc tuyến đường ở Thủ Đức, Biên Hòa với nhiều ngành nghề như hóa học, mỹ phẩm, cơ khí, luyện kim, vật liệu xây dựng... Nhiều nhà máy, xí nghiệp còn đến ngày nay như Ximăng Hà Tiên, Nhà máy giấy Cogido - An Hảo, Nhà máy dệt Vinatexco, Nhà máy đường Biên Hòa...

Làng đại học Thủ Đức cũng được quy hoạch đưa ra khỏi trung tâm thành phố khi tuyến xa lộ hoàn thành. Đây sẽ là nơi cung ứng nguồn lao động chất lượng cao cho các khu công nghiệp, kỹ nghệ kế cận.

Các khu dân cư dọc tuyến đường cũng được khuyến khích hình thành. Người dân được phân lô, bán nền với giá ưu đãi. Việc xuất hiện các khu dân cư nhằm cung ứng nguồn lao động cho các nhà máy nơi đây.

Nhóm quy hoạch quốc tế Doxiadis

Người Mỹ và chính quyền Sài Gòn ngay vào giữa những năm 1950 đã dồn sức vào việc xây dựng tuyến đường có lẽ vào hàng hiện đại nhất Đông Nam Á thời đó. Qua đó người ta đã xác định hướng phát triển chính của thành phố là hướng đông bắc, đất đai cao ráo và mở ra miền Đông Nam bộ đầy tiềm năng công nghiệp.

Các hãng quy hoạch tư vấn lớn ở Mỹ vào những năm 1960 đã đồng tình với hướng phát triển đó.

Điển hình là hai đồ án quy hoạch do các công ty rất có tên tuổi trên thế giới lúc đó thực hiện: Quy hoạch chung thành phố Sài Gòn do Công ty Doxiadis Associates - Consultants on Development and Ekistics (Hi Lạp, quốc tịch Mỹ) lập năm 1965 và Quy hoạch phát triển Thủ Thiêm do Công ty Wurster, Bernardi and Emmons (Hoa Kỳ) chủ trì lập năm 1972 thực hiện.

Doxiadis Associates (DA) đứng đầu bởi kiến trúc sư người Hi Lạp Constantinos Doxiadis, là một trong những công ty tư vấn quy hoạch đô thị có ảnh hưởng nhất thế giới vào thập niên 1960. Một trong những công trình quan trọng nhất được hiện thực hóa của DA là thủ đô Islamabad của Pakistan.

Vào đầu những năm 1960, nhóm tư vấn quy hoạch đô thị quốc tế này được mời sang nghiên cứu phương hướng phát triển tương lai cho thủ đô Sài Gòn (của Việt Nam cộng hòa). Doxiadis là nhà lý luận quy hoạch Mỹ nổi tiếng với chủ trương tạo dựng các “trung tâm đô thị động” theo dạng tuyến chứ không hướng tâm hoặc vệ tinh kiểu cổ điển.

Với Sài Gòn, ông chủ trương mở rộng cái lõi trung tâm đô thị về hướng đông bắc, kẹp theo xa lộ Sài Gòn - Biên Hòa. Thành phố như vậy sẽ phát triển trong không gian giữa hai dòng sông Sài Gòn và Đồng Nai. Sân bay quốc tế đặt ở Biên Hòa, cảng Sài Gòn tập trung ở giao điểm các sông Sài Gòn và Đồng Nai là khu vực Nhà Bè.

Nguồn lực và tài chính vào những năm 1960 đều dồn cho chiến tranh cho nên phương án Doxiadis không thực hiện được. Chỉ khi viễn tượng hòa bình ló dạng vào cuối cuộc chiến, chính quyền Việt Nam cộng hòa cùng người Mỹ soạn thảo kế hoạch kinh tế hậu chiến vào đầu các năm 1970 mang tên “Kế hoạch Lilienthal - Vũ Quốc Thúc”, xác định Sài Gòn là trung tâm phát triển kinh tế toàn miền Nam.

Khu trung tâm thương mại - dịch vụ Sài Gòn sẽ được hoàn thiện cơ sở hạ tầng và nới rộng lên hướng bắc và sang Thủ Thiêm.

Con đường huyết mạch phát triển TP.....

Làm bằng công nghệ Mỹ, hiện đại và đẹp nhất Việt Nam 60 năm trước, xa lộ Biên Hòa từng bị nhầm tưởng là đường băng dự phòng cho máy bay khi Tân Sơn Nhất bị phá hủy.

Nhưng 60 năm trước, Sài Gòn chỉ phát triển nội đô, những con đường ngắn phục vụ đi lại. Các khu sản xuất tập trung ở Tân Bình, Chợ Lớn... không đáp ứng được nhu cầu phát triển “nóng” lên từng ngày của đô thị. Mọi chuyện thay đổi khi người Mỹ cho thi công xa lộ Biên Hòa.

Sau thời Đổi mới, những năm 1990, một nỗ lực quy hoạch vùng đô thị TP..... rất bài bản và đáng trân trọng là phương án định vị vai trò thành phố trong tổng thể vùng kinh tế trọng điểm miền Đông Nam bộ.

Đây là một phương án nghiên cứu tổng thể với sự hợp tác giữa Bộ Kế hoạch - đầu tư và Cơ quan Viện trợ của Chính phủ Úc đã hoàn tất vào cuối năm 1996 mang tên “Quy hoạch tổng thể phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, 1996-2010”.

TP..... hiện nay có hàng trăm tuyến đường hiện đại, rộng rãi cho hàng triệu người đi lại. Để kết nối với các vùng kinh tế trọng điểm khác, thành phố có nhiều tuyến ở cửa ngõ như đại lộ Đông Tây, cao tốc Long Thành - Dầu Giây, Trung Lương, quốc lộ 13, 22...

Phương án nghiên cứu này xác định toàn miền Đông Nam bộ sẽ đô thị hóa nhanh chóng. TP..... với những dịch vụ tiên tiến sẽ góp phần thu hút đầu tư nước ngoài vào các địa phương lân cận như Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Long An.

Thành phố chẳng mấy chốc sẽ cùng miền Đông Nam bộ biến thành một vùng đô thị cực lớn và hỗn độn rất khó quản lý và phát triển nếu không có một cơ cấu quản lý quy mô cấp vùng.

Kỳ tới: Điểm đến của các nhà thiết kế hàng đầu thế giới

Phương án Thủ Thiêm

Phương án phát triển bán đảo Thủ Thiêm của nhóm quy hoạch WBE (Wurster, Bernardi & Emmons) có trụ sở tại San Francisco (Mỹ) đề xuất việc xây dựng hẳn một khu thương mại - dịch vụ hiện đại đạt tiêu chuẩn quốc tế quy mô lớn nhất Đông Nam Á.

Phương án quy hoạch táo bạo và rất tốn kém đó ra đời vào năm 1974, chưa kịp thực hiện thì miền Nam đã được giải phóng.

Phương án quy hoạch này mong muốn biến bán đảo này thành trung tâm kinh tế - tài chính lớn nhất vùng Đông Nam Á (1974).

Vào đầu thế kỷ 21, việc xây dựng khu bán đảo Thủ Thiêm lại được khởi động lại với phương án quy hoạch Sasaki. Tham vọng là biến nó trở thành một Phố Đông kiểu Thượng Hải.

KTS NGUYỄN HỮU THÁI